Η κίνηση είναι μία κρίσιμη παράμετρος για τη ζωή. Είναι απαραίτητη για την ικανότητά μας να περπατάμε και να τρέχουμε, για την αναζήτηση της τροφής, το παιχνίδι, την επικοινωνία και γενικότερα την επιβίωσή μας. Εξελικτικά, η ανάγκη του ανθρώπου να διανύει μεγάλες αποστάσεις, οδήγησε στην ανάπτυξη και τελειοποίηση των υποστηρικτικών δομών και των μηχανισμών ελέγχου της στάσης.
Στις μέρες μας, λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής στο αστικό περιβάλλον, το παιδί στερείται της φυσιολογικής μετακίνησης σε διαφορετικές επιφάνειες με ποικίλες υφές (χώμα, άμμος, χαλίκια, γρασίδι, βότσαλα κτλ). Η έλλειψη της αίσθησης από την επαφή του πέλματος με το έδαφος μπορεί να επηρεάσει τη φυσιολογική κινητική ανάπτυξη.
Τι είναι η Πλατυποδία;
Με τον όρο πλατυποδία (pes planus) αναφερόμαστε στη μείωση ή απουσία της καμάρας στο εσωτερικό του πέλματος που παρατηρείται κυρίως όταν το άτομο βρίσκεται στην όρθια θέση. Ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού εμφανίζει πλατυποδία ή βλαισοπλατυποδία (στροφή της φτέρνας προς τα μέσα και πτώση ποδικής καμάρας).
Η πλατυποδία επηρεάζει την ανατομική ευθυγράμμιση των κάτω άκρων, πράγμα το οποίο οδηγεί σε αύξηση των μηχανικών φορτίων, σε αντιρροπιστικές μυοσκελετικές προσαρμογές και σε υιοθέτηση λανθασμένων προτύπων στάσης και κίνησης.
Παιδική Πλατυποδία
Τους γονείς συχνά απασχολούν παραμορφώσεις που παρατηρούν στα κάτω άκρα των παιδιών τους. Οι πιο συχνές από αυτές είναι τα “στραβά γόνατα”, η στροφή των ισχίων και γονάτων προς τα μέσα και η απουσία της ποδικής καμάρας.
Στο 45% των παιδιών ηλικίας 3 έως 5 ετών η ποδική καμάρα απουσιάζει, ή είναι χαμηλή, γεγονός που οφείλεται στους χαλαρούς συνδέσμους. Όταν τα παιδιά στέκονται όρθια με το βάρος τους στα πόδια, η καμάρα χάνεται και η φτέρνα στρίβει προς τα μέσα. Στα βρέφη, το στρώμα λίπους στις πατούσες τις περισσότερες φορές κρύβει την ποδική καμάρα. Το σχήμα της ποδικής καμάρας συνεχίζει και διαμορφώνεται μέχρι την ηλικία των 10 ετών, παράλληλα με την ενδυνάμωση των μυών και την ενίσχυση των συνδεσμικών στοιχείων των αρθρώσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα σημαντικό ποσοστό των παιδιών δεν θα αναπτύξει ποτέ ποδική καμάρα. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλούς ενήλικες οι οποίοι εμφανίζουν εύκαμπτη πλατυποδία ή/και βλαισοπλατυποδία.
Η πλατυποδία μέχρι την ηλικία των 4-5 ετών θεωρείται φυσιολογικό φαινόμενο και δεν απαιτείται καμία παρέμβαση.
Αξιολόγηση των Κάτω Άκρων - Πελματογράφημα
Η αξιολόγηση της φυσιολογικής κινητικής ανάπτυξης αποτελεί μια τυπική διαδικασία ελέγχου των μυοσκελετικών δομών, απαραίτητη για την πρόληψη και αντιμετώπιση πιθανών “ανωμαλιών” της παιδικής ηλικίας. Αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία για τα παιδιά, εφόσον απαιτείται μόνο μία επίσκεψη στον γιατρό ή τον φυσικοθεραπευτή. Τα παιδιά δεν υποβάλλονται σε πολύπλοκες διαγνωστικές εξετάσεις, εκτός και αν κριθεί σκόπιμη η περαιτέρω διερεύνηση – ακτινολογικός έλεγχος.
Από αξιόπιστες κλινικές μελέτες γνωρίζουμε ότι οι παραμορφώσεις στα κάτω άκρα (βλαισοπλατυποδία, ανισοσκελία κ.ά.) συνδέονται με παραμορφώσεις στη σπονδυλική στήλη, λανθασμένα κινητικά πρότυπα, διάχυτο πόνο κ.ά. Οι παραμορφώσεις αυτές, όχι μόνο δεν εξομαλύνονται με την ενηλικίωση, αλλά εξελίσσονται καθώς το παιδί μεγαλώνει. Επίσης, πρέπει να λάβουμε υπόψη την κληρονομικότητα, ως προδιαθεσικό παράγοντα εμφάνισης ιδιαίτερων ανατομικών χαρακτηριστικών.
Η φυσικοθεραπευτική αξιολόγηση περιλαμβάνει α) τον έλεγχο των ανατομικών δομών και του προτύπου της στάσης μέσω της οπτικής παρατήρησης από διαφορετικές θέσεις, β) την αξιολόγηση του προτύπου βάδισης και την ανάλυση αυτού, γ) την αξιολόγηση του τόνου των μυών, δ) τη μέτρηση της βλαισο-πλατυποδίας, ε) τη μέτρηση του μήκους των κάτω άκρων για τον εντοπισμό πιθανής ανισοσκελίας και στ) τη γωνιομέτρηση - εκτίμηση του εύρους τροχιάς των αρθρώσεων.
Πελματογράφημα:
Από τα σύγχρονα διαγνωστικά μέσα που διαθέτουμε ο πελματογράφος είναι μια ευρέως διαδεδομένη συσκευή καταγραφής των φορτίων που ασκούνται στην υποκείμενη επιφάνεια. Αποτελείται από μία πλατφόρμα καταγραφής των φορτίων και ένα λογισμικό επεξεργασίας των δεδομένων.
Η διαδικασία είναι ιδιαίτερα ευχάριστη για τα παιδιά. Αυτά καλούνται να σταθούν για μερικά δευτερόλεπτα πάνω στην πλατφόρμα (στατική ανάλυση) και να βαδίσουν ελεύθερα πάνω από αυτή (δυναμική ανάλυση).
Τα δεδομένα από την πελματογραφία συλλέγονται, αναλύονται και σε συνδυασμό με την φυσικοθεραπευτική αξιολόγηση γίνεται συνεκτίμηση των ευρημάτων για να αποφασιστεί αν το παιδί χρήζει ορθωτικού πέλματος.
Αντιμετώπιση της Παιδικής Πλατυποδίας
Ένα σημαντικό ποσοστό εμφάνισης πλατυποδίας σχετίζεται με την μετακίνηση σε άκαμπτες επίπεδες επιφάνειες, τις περισσότερες φορές με κακή υποστήριξη από ακατάλληλα υποδήματα. Αυτό, σε συνδυασμό με τα μειωμένα σε ποιότητα αισθητικά ερεθίσματα κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, και τη χρήση ακατάλληλων παπουτσιών στα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε “κακές” προσαρμογές και πιθανά μυοσκελετικά προβλήματα στο μέλλον.
Ο εμπλουτισμός των αισθητικών ερεθισμάτων και κινητικών εμπειριών θα πρέπει να συνοδεύεται με τη σωστή επιλογή παπουτσιών. Η χρήση εύκαμπτων υποδημάτων με κατάλληλη υποστήριξη της ποδικής καμάρας και του σωματικού βάρους, που διευκολύνουν τη φυσική κίνηση του ποδιού, είναι απαραίτητη για την πρόληψη των μυοσκελετικών επιπλοκών.
Σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητο, συστήνεται η τοποθέτηση ειδικών ορθωτικών πελμάτων έσω υποδήματος. Αυτό θα πρέπει να γίνει μετά από τη σύμφωνη γνώμη του ιατρού ορθοπεδικού και του φυσικοθεραπευτή έτσι ώστε να κατασκευαστεί το κατάλληλο ορθωτικό πέλμα για την επίτευξη της ανατομικής ευθυγράμμισης του κάτω άκρου και τη διόρθωση της παραμόρφωσης.
Σε ειδικές περιπτώσεις, ο σχεδιασμός ενός εξατομικευμένου προγράμματος φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης κρίνεται απαραίτητος.
Πότε πρέπει να ανησυχούν οι γονείς;
Πολύ συχνά οι γονείς αναρωτιούνται αν θα πρέπει να κάνουν κάτι έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν την πλατυποδία και αν αυτή μπορεί να επηρεάσει την φυσιολογική ανάπτυξη.
Όπως προαναφέραμε, μέχρι την ηλικία των 4-5 ετών, η πλατυποδία είναι απόλυτα φυσιολογική και οι γονείς δεν θα πρέπει να ανησυχούν. Το παιδί δεν έχει αναπτύξει ακόμα ποδική καμάρα λόγω της ανωριμότητας των στατικών μηχανισμών για ενεργητικό έλεγχο ενάντια στη βαρύτητα.
Στη περίπτωση που οι γονείς παρατηρήσουν κάποια ιδιαιτερότητα στον τρόπο που το παιδί τους στέκεται ή/και βαδίζει τότε θα πρέπει να απευθυνθούν στο γιατρό τους ή στο φυσικοθεραπευτή για προληπτικό έλεγχο.
γράφει ο Γιώργος Παράς, Ph.D.
Παιδιατρικός Φυσικοθεραπευτής,
Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Φυσικοθεραπείας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Κέντρο Αναπτυξιακής Παρέμβασης Παιδιού
Αρκαδίου 4-6, Λαμία (Περιοχή Αφανός)
Τηλ. 2231036866
www.anaptxiakiparemvasi.com
